Als ouder wil je je kind de beste ontwikkelingskansen geven. Dat je kind gezien wordt en er aandacht voor hem of haar is als individu. Dat het de wereld om zich heen leert te begrijpen en alle kansen krijgt om zich te ontwikkelen tot een volwaardig persoon die vol zelfvertrouwen de toekomst tegemoet kan gaan. Als pedagogisch professionals binnen de kinderopvang roepen we allemaal dat we hieraan bijdragen, maar maken we het ook effectief waar in de praktijk? We kijken op naar onze Scandinavische noorderburen die naar ons zeggen voorliggen in het bieden van kwalitatief goede opvang. Zelf heb ik in de afgelopen jaren de kinderopvang in verschillende landen bezocht. Een bezoek aan Nordkinder, een particulier kinderdagverblijf bij onze oosterburen in Duitsland, had ik niet willen missen. Na mijn bezoek aan NordKinder ging ik als gelukkig mens naar huis met een pedagogisch hart dat sneller is gaan kloppen. Ik heb geleerd dat tegen de stroom ingaan soms de beste route is om te komen bij de bron van ons vak.
NordKinder
Aan de rand van de stad Aachen kom ik aanrijden in een klein rustig straatje waar de kinderen van NordKinder buiten aan het spelen zijn op de stoep voor het kinderdagverblijf. Ik ontmoet Dennis en Rebecca. De pedagogisch professionals en eigenaren van NordKinder. Meteen verwonder ik mij over de ruimte die kinderen krijgen om te ontwikkelen. Kinderen worden niet overmatig begrensd en krijgen de ruimte om naar de oprit van de buren te lopen, de straat over te steken en trots terug te lopen met een glimlach op hun gezicht. Ik zie kinderen met een muts op het hoofd en buitenpakjes aan met daaronder regenlaarzen. Slecht weer bestaat niet. Slechte kleding wel. Mijn plan om in gesprek te gaan over de jongens- meisjesontwikkeling en mannen in de kinderopvang werd een onderdeel van het bezoek in plaats van de gehele invulling. Al snel was ik onder de indruk van de pedagogische werkwijze van NordKinder.
NordKinder is een particulier kinderdagverblijf in de Duitse stad Aachen. Het biedt dagelijks opvang aan zeven kinderen in de leeftijd van 1 tot en met 6 jaar. Het kinderdagverblijf trok mijn aandacht door hun pedagogische visie, gebaseerd op het gedachtegoed van Maria Montessori en het Scandinavisch model: “Laat me zien wie je bent, wat je interesseert. Zodat ik je de kansen kan geven om de wereld te ontdekken en te begrijpen”( NordKinder, 2018). Naast een prachtige visie werken er twee professionals: een vrouw én een man! Dat was voor mij reden genoeg om de grens over te gaan om op bezoek te gaan bij NordKinder.
Dat het Duitse opvang- en onderwijssysteem verschilt van de Nederlandse situatie is een feit. De kinderopvang in Duitsland valt in te delen in twee vormen. In de eerste plaats de ‘Kinderkrippen’, die bedoeld is voor de allerjongsten van 0 tot 2 jaar. Daarna kunnen kinderen van 3 tot aan de leerplichtige leeftijd van 6 jaar naar een ‘Kindergarten’ (Bureau Bartels, 2012). Ook wel ‘Kita’ genoemd.
Inspelen op het moment
We maken met de kinderen een wandeling naar een straat verderop en terug zonder resultaatgerichte eindbestemming. Tijdens de wandeling wordt er volop aandacht geschonken aan de wereld om ons heen. We staan stil met een van de kinderen die naar de hovenier kijkt die de bladblazer aanzet. Dennis vertelt wat de hovenier aan het doen is en doet het geluid van de bladblazer na. Een ander kind neemt tijdens de wandeling een hindernis door van de stoep af te wijken en een pad door een openbare tuin te nemen waarbij hij een talud omlaag klimt en onder een hek doorkruipt. Hij krijgt een compliment dat hij dit goed heeft gedaan. Kinderen worden gedurende de wandeling niet gecorrigeerd, ze worden geholpen om de wereld om hen heen te begrijpen. Dennis en Rebecca leggen de kinderen uit wat ze tegenkomen en laten hen ervaren. Zo komen we een plas water tegen. Een van de kinderen zet zijn voeten voor de plas, buigt voorover en kijkt in de plas. Dennis en Rebecca vertellen hem dat hij vandaag geen regenlaarzen aan heeft en rekening moet houden met natte voeten als hij er toch in wil springen. Een van de andere kinderen springt met haar regenlaarsjes in de waterplas en de ander volgt. De natte voeten worden een leermoment voor de jongen zonder regenlaarzen. Dennis vertelt mij tijdens de wandeling dat kinderen worden gevolgd in wat ze nodig hebben in de ontwikkeling op het moment zelf in het hier en nu. Zo doen kinderen pas écht diepgaande leerervaringen op. Hij benoemt als voorbeeld: “Je kunt een boek pakken waarin een koe staat afgebeeld en het geluid van een koe nadoen. Je kunt ook met de kinderen naar de boerderij toe om de koe te zien, te ruiken en het geluid van de koe te horen. Het kind leert zo beter de wereld om zich heen te begrijpen in een betekenisvolle situatie.”
NordKinder is veel buiten met de kinderen en regelmatig op pad naar de groentetuintjes om eigen groente te verbouwen. Ze brengen een bezoek aan de brandweer en leren zo waar die toeters en bellen vandaag komen. Gaan naar de bakker om brood te halen, naar de boerderij, de muziekfabriek, enzovoort. Kinderen mogen helpen in en om het kinderdagverblijf als ze willen. Dennis vertelt dat hij van de week in de tuin aan het snoeien was en kinderen hem graag wilden helpen. Dat mocht. Het snoeien ging langzamer maar diende op dat moment als leermoment voor de kinderen. De tijd is niet leidend bij NordKinder. Kinderen geven zelf aan waar ze behoefte aan hebben. Ze hebben immers een natuurlijke en noodzakelijke drang om zichzelf te ontwikkelen. De eerste levensjaren kennen gevoelige periodes waaruit kinderen vanuit zichzelf willen leren en zo diepgaande leerervaringen opdoen. En laten we reëel zijn; je kunt beter een keer vallen dan nooit het gevoel van klimmen gehad hebben.
Ruimte voor eigen initiatief
We wandelen weer terug naar het kinderdagverblijf en naderen een berg houtsnippers die verandert in een speelplek waar de kinderen klimmen, vanaf glijden, houtsnippers verzamelen en in de lucht gooien. Ze leren onder andere meer over de ruimtelijke oriëntatie. De taalvaardigheid wordt gestimuleerd door woorden te geven aan de handelingen die ze doen. Ze leren sociaal te zijn door op hun beurt te wachten, elkaar te waarschuwen of met elkaar samen te spelen. Terug bij het kinderdagverblijf helpen de kinderen met het bereiden van een verse maaltijd en snijden aan tafel zelfstandig met een schilmesjes de groente. Dennis en Rebecca ondersteunen verbaal waar nodig is. Even later gaan de kinderen aan tafel en geven zelf aan wanneer ze genoeg hebben gegeten of nog meer lusten. Ze mogen de tafel verlaten wanneer zij klaar zijn, wassen zelfstandig de handen en gaan op ontdekking in het spelmateriaal dat aanwezig is in het kinderdagverblijf. De rust aan tafel blijft en er is alle aandacht voor het eetmoment.
De ‘Kita’ die verrijkt
In het kinderdagverblijf kijk ik mijn ogen uit. De visie van NordKinder is terug te zien in het natuurlijke en duurzame spelmateriaal binnen een uitdagende ruimte. In gesprek met Rebecca merk ik dat er goed over al het aanwezige materiaal is nagedacht om de ontwikkeling van kinderen te kunnen verrijken. Zo kom ik onder andere een wereldbol tegen en een fotoplaat waarop te zien is waar de regen heen gaat als het uit de lucht valt. Dennis laat een map aan mij zien die in de ruimte staat. Ieder kind heeft er een en het is te vergelijken met een overdrachtschriftje. Een map met foto’s waarin belangrijke leermomenten zijn vastgelegd. “Foto’s van belangrijke momenten zeggen meer dan woorden die ieder anders kan lezen”. Uiteindelijk wordt de overdrachtmap per kind een map vol met beelden waarin de groei van het kind te zien is. Het schrijven van overdrachtschriftjes kost tijd en kan niet volledig overbrengen wat het kind die dag heeft gedaan en hoe het zich daar bij voelde.
Een voorbeeld voor anderen
Ik zag tijdens mijn bezoek tevreden kinderen die volop de wereld om zich heen aan het ontdekken waren. Pedagogisch professionals die goed pedagogisch onderlegd zijn, kijken naar kinderen en inspelen op datgene wat het kind nodig heeft om het zelf te kunnen doen. De woorden “niet doen” heb ik niet gehoord. Alleen ondersteunende woorden die kinderen helpen om alles te begrijpen en daarnaast complimenten. Een compliment dat het kind zich goed heeft opgevangen wanneer het valt. Geen schrikreactie van Dennis en Rebecca, niet meteen het kind oppakken of troosten. Maar kijken wat het kind nodig heeft op dat moment. Ik kan nog tal van situaties omschrijven waarin er ruimte was voor de ontwikkeling van het kind als individu in een huiselijke en ontspannen sfeer. Ik heb mogen ervaren dat het loslaten van een dagstructuur pas écht ruimte geeft voor initiatief van het kind, waaruit diepgaande leerervaringen volgen in het hier en nu. Kan jij de werkwijze van NordKinder al voorstellen in een reguliere kinderopvang met meerdere groepen, een team van pedagogisch professionals en tal van kindplaatsen? Ik wel! Het lijkt misschien dat NordKinder tegen de reguliere stroom in gaat en het allemaal anders doet. Het resultaat is echter dat zij daardoor de bron van ons vak raken en een kwalitatief hoogstaande opvang kunnen neerzetten waar vele kinderdagverblijven van kunnen leren. Naar aanleiding van mijn bezoek ben ik ervan overtuigd dat de kinderen die bij NordKinder worden opgevangen zich ontwikkelen tot volwaardige personen die vol zelfvertrouwen de toekomst tegemoet kunnen gaan. De Duitse stad Aachen mag trots zijn op een hoogwaardig kinderdagverblijf zoals NordKinder.